“Hey y’all, crank it up!” Veel Amerikaanser dan mijn Soul Cycle instructeur Megan krijg je ze niet. Het is zaterdagochtend, 7:30 AM in Chicago, dé metropool van de Midwest. De tweede stad van de VS, groot geworden door industrie, vlees en graan, en wereldberoemd om zijn wolkenkrabbers. Denk New York City, maar dan zonder de kapsones en het continue gehaast. Chicago blijft vriendelijk, ook op een regenachtige dag. Mijn Delftse stormparaplu sneuvelt alleen wel binnen 30 minuten. De zelfopgelegde bijnaam `The Windy City’ doet zijn naam eer aan. Geen voor de hand liggende pay-off bij het willen aantrekken van bezoekers. Maar deze stad heeft het, met het geweld en de rellen van de afgelopen jaren, op citymarketinggebied sowieso zwaar. Al is ‘zwaar’ een relatief begrip, want nog steeds bezoeken elk jaar 35 miljoen toeristen de stad, aangetrokken door onder meer de spectaculaire skyline van de stad.
Wolkenkrabbers en segregatie
Chicago intrigeert. En een vergelijking met Rotterdam is snel gemaakt. Ook Chicago heeft een wederopbouw gekend – niet na een oorlog, maar na de Great Chicago Fire in 1871. De grotendeels houten gebouwen in het centrum gingen in lichte laaien op. En net als in Rotterdam bogen vooruitstrevende stedenbouwkundigen en architecten zich daarna over een masterplan voor de nieuw te bouwen stad. De stad werd verliefd op het fenomeen ‘wolkenkrabber’ en liet die liefde niet meer los. Ondanks de indrukwekkende architectuur is Chicago ook de stad van Al Capone, de drooglegging en een bloederig maffiaverleden. Chicago is daarnaast een stad van wijken, waarvan een groot aantal vol in ontwikkeling is.
Fulton Market District
Een van de meest up-and-coming wijken is Fulton Market District, gelegen aan de rand van downtown. Vroeger heette het Fulton River District en was het een gebied vol industrie en pakhuizen en transport. Begin deze eeuw begon het aan een nieuw leven: pakhuizen werden omgebouwd tot loftappartementen en kantoren. Hiermee werd het een woonwijk, maar de hippe hordes bleven nog weg. Tot in 2012 gerenommeerd hotel en members’ club Soho House zich in Fulton vestigde. Daarmee verplaatste het epicentrum van trendy Chicago zich van River North naar Fulton. Toen een paar jaar later Google zijn hoofdkantoor in het gebied vestigde, werd het definitief een gevestigde chique wijk. Vele bedrijven volgden, waaronder het hoofdkantoor van McDonald’s en ontelbare koffie- en eettentjes zoals je die in gewilde, opkomende wijken over de hele wereld ziet. Je moet er niet van staan te kijken dat je een uur in de rij moet staan voor een tafel. De place branding van Fulton is in het gebied summier. Het gebied wordt enkel gemarkeerd door ruwe signage boven een van de straten en is –frappant genoeg – omgeven door bouwschuttingen en -machines. Dit gebied is duidelijk nog lang niet klaar. Op dit moment is van branding vooral online sprake.
Overigens wemelt het overal in de stad van de hijskranen. In vergelijking met Europese steden is de aanpak in Chicago erg Amerikaans; het stadmaken gebeurt hier grotendeels top-down. “Het geld is hier heel belangrijk,” zegt Sasha Zanko, coördinator van de Mies Crown Hall Americas Prize van Illinois Institute of Technology. Deze prijs wordt om het jaar toegekend aan de meest vooraanstaande gebouwen in Noord- en Zuid-Amerika. Zanko verhuisde een aantal jaar geleden van Rotterdam naar Chicago, samen met haar man Vedran Mimica, die de positie van Dean aan het College of Architecture bij dezelfde universiteit werd aangeboden. Ze schetst een cultuur waar overheid en projectontwikkelaars in één-tweetjes de stad vormgeven. Het betrekken van bewoners en eindgebruikers is hier eerder uitzondering dan regel. “If you build it, they will come,” lijkt het credo.
De visie van SOM
En dat terwijl inwoners zich juist heel erg betrokken voelen, in ieder geval bij hun eigen wijk. Maar de inrichting van die wijken ligt nog altijd grotendeels bij de overheid en de architect. De verandering lijkt op dit gebied echter ingezet. Ook in de aanpak van de grote architectenbureaus in de stad. Een bezoek aan het hoofdkantoor van SOM – Skidmore, Owings & Merrill – stemt tot nederigheid. De stadsmaquette die Associate Director Anwar Hakim laat zien, maakt duidelijk dat dit bureau letterlijk een kwart van Chicago ontworpen en gebouwd heeft. De talloze renderings, maquettes en artist’s impressions aan de muren in het immense kantoor geven de indruk dat er geen stad in Azië en het Midden-Oosten is die niet grotendeels door SOM ontworpen wordt.
Hoog, hoger, hoogst is hierbij het leitmotif. SOM is niet voor niets wereldberoemd geworden vanwege hun iconische architectuur. Maar het bureau werkt ook aan projecten waarin de menselijke maat centraal staat. Zoals bijvoorbeeld in Detroit, waar ze kleinschalig, blok voor blok, het centrum nieuw leven willen inblazen. Mét de inzet van lokaal ondernemerschap, vertelt Aaron May, eveneens Associate Director. Zo proberen hij en zijn team de Detroit City Council te verleiden de auto af en toe plaats te laten maken voor fietsers en voetgangers. Niet alleen met ambitieuze vergezichten, maar vooral met kleine maatregelen die nu en in de nabije toekomst al genomen kunnen worden. De eerste acties, zoals het vrijmaken van één van de autobanen voor fietsen, zijn al uitgevoerd.
Participatie in stadmaken
Inmiddels wordt er in Chicago ook geëxperimenteerd met een stem geven aan inwoners, zij het reactief en in beperkte vorm. Vorig jaar bijvoorbeeld liet het ‘Chicago River Edge Ideas Lab‘ negen lokale toonaangevende architectenbureaus deze ‘tweede kust van Chicago’ opnieuw uitvinden met behulp van het publiek. De bijbehorende tentoonstelling was te zien tijdens de Chicago Architecture Biennale 2017 en werd een van de hoogtepunten van deze manifestatie genoemd. De architectenbureaus presenteerden hier hun ideeën over aantrekkelijke openbare ruimte langs de rivier met onder meer een doorlopend voetgangers- en fietspad en goede verbindingen met de stad.
Meer dan 11.500 mensen bezochten uiteindelijk de River Lab-tentoonstelling. Ook konden zij hun mening geven over de verschillende concepten en aangeven welke zij de beste en meest aantrekkelijke vonden. De bijbehorende website meldt dat (slechts) 500 mensen feedback gaven via de online enquête. Uiteindelijk zullen de ideeën van de architecten en de reactie van het publiek als input dienen voor ‘een aantal ontwerprichtlijnen voor de rand van rivieren die van toepassing zijn op toekomstige ontwikkelingsprojecten langs de Chicago River,’ aldus dezelfde website. Zowel Chicago als haar inwoners lijken nog niet echt op dreef als het gaat om participatie en co-creatie. ‘Wanneer jullie de kans gegeven zou worden, zou hier veel werk liggen voor bureaus zoals BRAND’, aldus Sasha Zanko .
Chicago’s verleden… en haar toekomst
Een stuk concreter in dat opzicht is de Chicago Architecture Foundation (CAF), die mensen op grote schaal wil betrekken bij architectuur en stedelijke ontwikkeling. CEO Lynn Osmond schudt de indrukwekkende bezoekersaantallen gedachteloos uit haar mouw. CAF weet elk jaar ruim 640.000 mensen, zowel toeristen als stadgenoten, te bereiken met hun talloze wandel-, fiets-, bus- en boottours, geleid door enthousiaste vrijwilligers. Dit is ongekend: hiermee is dit project het grootste programma van architectuurtours door vrijwilligers ter wereld. Volgens Lynn is het onderwijzen over architectuur van groot belang. “Wanneer mensen kennis hebben van architectuur en stedelijk ontwerp, en zich betrokken voelen, kunnen zij ons als professionals helpen betere beslissingen te nemen als het gaat om onze woon- en leefomgeving.”
Zeer binnenkort opent CAF een grote nieuwe expositieruimte in de voet van het fameuze Abraham Lincoln Center, ontworpen door architect Frank Lloyd Wright. Dit stelt de stichting in staat nog meer mensen te bereiken. “Hiermee staan we op het punt om de go-to bestemming te worden voor de kennismaking met architectuur en stedenbouw in Chicago,” aldus Lynn. Maar ze richten zich niet alleen op het verleden. Hun ‘Future Cities’-programma stelt vanaf dit jaar elk jaar een specifiek thema centraal, dat direct gerelateerd is aan de grote ‘urban challenges’ waar onze wereldsteden voor staan.
Ik hoop van harte dat één van die thema’s zal aansluiten bij het op een juiste manier betrekken van de inwoners. Want ook al is Chicago een immens fascinerende stad waar heel veel gebeurt – op dat gebied heeft de stad nog wel een slag te slaan.
Rinske Brand
Toelichting beeld (van boven naar beneden)
Coverfoto: Uitzicht vanaf de John Hancock Tower
Skyline vanaf het water, The Bean, en de L (elevated train)
Fulton Market
De stadsmaquette bij SOM Architects